Wybór projektu domu to ważna decyzja, którą warto podjąć z pełną świadomością jej długoterminowych efektów. Te najbardziej odczuwalne dotyczą komfortu użytkowania i kosztów eksploatacji budynku. Satysfakcjonujące wyniki w obu zakresach oferują domy niskoenergetyczne.
Najbardziej charakterystyczną cechą budynków niskoenergetycznych, jak wskazuje ich nazwa, jest niskie zapotrzebowanie na energię potrzebną do ogrzewania i wentylacji pomieszczeń. Według definicji w takim budynku wartość wskaźnika zapotrzebowania na tę energię nie może przekraczać 40 kWh/m2 w ciągu roku, czyli jest to blisko trzykrotnie mniej, niż w przypadku standardowych budowli. Odpowiada to spaleniu 4 l oleju opałowego lub 4 m3 gazu na każdy metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej w ciągu roku.
Tak dobre wyniki, a tym samym duże oszczędności gwarantuje tylko dobrze zaprojektowany budynek niskoenergetyczny, a więc spełniający kilka istotnych warunków.
Budynek planowany jako niskoenergetyczny przede wszystkim powinien być dostosowany do warunków działki, by jak najlepiej wykorzystać jej potencjał. Istotny jest więc klimat panujący w danym regionie, ukształtowanie terenu, na którym leży działka, jej nasłonecznienie i zacienienie, kierunki najintensywniej wiejących wiatrów.
Uwzględnienie stron świata warunkuje poprawne usytuowanie budynku niskoenergetycznego na działce – po stronie południowej planuje się przeszklenia o większej powierzchni niż w pozostałej części budynku, by w łatwy sposób pozyskiwać ciepło pochodzące z energii słonecznej. Przewiduje się okna energooszczędne, by nie dopuścić przez nie do zbyt dużych strat energii.
Od położenia działki budowlanej, lokalizacji wjazdu, sąsiadującej zabudowy i roślinności – zwłaszcza wysokich drzew – ściśle zależy program funkcjonalny domu (czyli rodzaj, wielkość i rozkład pomieszczeń). Należy on do podstawowych kryteriów wyboru każdego
projektu (niezależnie od standardu energetycznego), jednak w przypadku budynku niskoenergetycznego odgrywa rolę szczególną, bo również musi być dopasowany do warunków terenu, na którym leży działka budowlana. Zgodnie z zasadami projektowania niskoenergetycznego pomieszczenia wymagające więcej ciepła słonecznego i światła dziennego od pozostałych planuje się po stronie południowej, a niewymagające tego – po stronie północnej.
Budynki projektowane jako niskoenergetyczne cechują się prostą architekturą i zwartą bryłą, materiały konstrukcyjne, z których mają być wykonane, wyróżniają się wysoką jakością, a materiały izolacyjne niskim współczynnikiem przewodzenia ciepła. W jednakowym stopniu dotyczy to zarówno produktów do budowy przegród zewnętrznych, izolacji cieplnych, jak i stolarki okiennej i drzwiowej. Dzięki odpowiedniemu zaprojektowaniu i wykonaniu detali połączeń przegród w budynku redukuje się ryzyko wystąpienia mostków termicznych. Ponadto,aby zapobiec dostawaniu się zimnego powietrza do wewnątrz, a tym samym uniknąć dodatkowych strat ciepła, budynki niskoenergetyczne posiadają podwyższoną szczelność powietrzną wszystkich przegród zewnętrznych (dachu, ścian, podłóg, okieni drzwi zewnętrznych), a szczególnie w miejscach przebić instalacyjnych.
Budynki tego typu wentylowane są z użyciem wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, co zapewnia wysoką jakość powietrza dzięki stałej i sprawnej jego wymianie we wszystkich pomieszczeniach przy jednoczesnej minimalizacji strat energii.
Ostateczny projekt budynku niskoenergetycznego jest efektem współpracy projektantów wszystkich branż od początku powstawania jego koncepcji. Ta współpraca jest konieczna, by dobrać dla konkretnej inwestycji najlepsze, zoptymalizowane pod wieloma kryteriami rozwiązania projektowe. Ważnym przykładem integracji rozwiązań są zastosowane w budynkach wysokosprawne urządzenia grzewcze, takie jak np.kotły kondensacyjne, lub urządzenia czerpiące energię potrzebną do ogrzewania pomieszczeń czy wytwarzania ciepłej wody użytkowej z odnawialnych źródeł energii (należą do nich np. pompy ciepła, kolektory słoneczne). Ich wzajemne dostosowanie pozwala ponadto na łatwe sterowanie i zarządzanie nimi.
Wybór projektu domu niskoenergetycznego powstałego przy zachowaniu wszystkich zasad wiąże się z szeregiem korzyści. Zaleta odczuwalna dla domowego budżetu, istotna przy wciąż rosnących cenach ogrzewania, związana jest z niskimi kosztami eksploatacji budynku. Roczny koszt ogrzewania jest kilkakrotnie niższy w porównaniu do analogicznych kosztów w budynku typowym, w którym rocznie zużywa się 10-12 l oleju opałowego lub 10-12 m3 gazu ziemnego na każdy metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej (w budynku niskoenergetycznym – 2-4 l oleju opałowego lub 2-4 m3 gazu ziemnego). Jeszcze wyraźniej te oszczędności widać w zestawieniu z ogrzewaniem w budynku powstałym w latach 70. i 80., gdzie zużycie surowców energetycznych wynosi odpowiednio 20-25 l oleju opałowego lub 20-25 m3 gazu ziemnego na każdy metr kwadratowy powierzchni ogrzewanej.
Budynki niskoenergetyczne – dzięki odpowiednim rozwiązaniom architektoniczno-konstrukcyjnym, w tym wysokiej jakości obudowy budynku, właściwym zorientowaniu względem stron świata, stabilności temperaturowej w jego wnętrzu czy dostarczeniu światła
dziennego – zapewniają odpowiedni komfort cieplny, wizualny i akustyczny jego użytkownikom.
Budynki niskoenergetyczne oznaczają wreszcie korzyści dla środowiska naturalnego – dzięki stosowanym w nich rozwiązaniom zużywają mniej energii (zarówno ze źródeł odnawialnych, jak i nieodnawialnych), a także emitują mniej dwutlenku węgla do atmosfery.
